Ik kijk wel eens een beetje met afgunst naar die gezinnen waar iedereen gezellig en liefdevol met elkaar in harmonie lijkt te leven. Waar nooit een onvertogen woord valt. Ik ben niet in zo’n gezin opgegroeid en in mijn huidige gezin is dat ook niet zo. In ons gezin vallen er wel eens woorden.

Een week of twee geleden had ik een flinke aanvaring met oudste zoon. (Voor de volledigheid, in ons gezin zijn er 3 kinderen; een jongedame van 20, een jongeman van 17 en een mannetje van 15). Met die van 17 had ik dus een fiks meningsverschil. Ik ben daar even flink door van de kook geweest. Want hoewel ik alle theoretische kennis bezit over hoe het werkt bij pubers, jarenlange ervaring heb met pubers door werken in het middelbaar onderwijs, geoefend ben in mindfulness en verbindende communicatie, kon ik toch niet uit het conflict blijven. Waarom niet?

Laten we beginnen met af te vragen wat een conflict nu eigenlijk precies is. Een conflict klinkt misschien heel heftig, maar dat is het niet perse. Het is slechts een botsing van waarheden die niet in één verhaal passen.

Iedereen heeft een eigen waarheid. Door onze eigen ervaringen die we hebben opgedaan. Als je vindt dat jouw waarheid de enige waarheid is en anderen daarvan wil overtuigen, kun je in conflict raken.  Daar werk je zelf actief aan mee door niet te luisteren naar de waarheden van anderen. Zo baken je het verhaal waarin jullie waarheden spelen af tot jouw waarheid. De ander doet dat ook, anders zouden jullie waarheden niet botsen.

Conflicten kennen drie fasen en escaleren volgens een patroon. De eerste fase is de rationele fase. Je bent het dan niet met elkaar eens, maar je kunt wel samenwerken. Conflicten in deze fase zijn eigenlijk heel nuttig. Ze houden je scherp. Bewust van wat jij belangrijk vindt. De tweede fase is de emotionele fase; het conflict wordt persoonlijk, emoties reageren. Je krijgt last van beeldvorming, tunnelvisie en je gaat je machteloos voelen omdat je de ander zoveel macht toekent. In de derde fase, de escalatiefase, probeer je elkaar totaal te vernietigen. Conflicten in deze fase kun je niet zelf oplossen.

Wat gebeurde er nu in de situatie met oudste zoon? In de eerste fase, die rationele fase dus, hadden we een discussie over de tijd waarop hij thuis moest zijn. Hij vond dat hij te vroeg thuis moest zijn. Ik hield volgens hem geen rekening met zijn leeftijd en het feit dat het vakantie was. Omdat hij dat onderwerp aankaartte op het moment dat hij weg wilde, spraken we af dat we het daar de volgende dag over zouden hebben. Dat leek dus nog best op samenwerken.

Maar toen…

Zoon kwam niet thuis op het afgesproken tijdstip. Hij stuurde in plaats daarvan een appbericht dat hij niet thuis zou komen, maar bij een vriend zou blijven slapen. We raakten vervolgens via de app in discussie, maar konden niet meer naar elkaar luisteren.

Nou is dat waar je een discussie over hebt met de ander, zelden waar het echt over gaat. Het gaat om de laag eronder. Dat wat erachter zit als je laagje voor laagje afpelt. Soms zitten er vele laagjes over elkaar, kun je steeds een laagje dieper.

Zo leek het misschien of ik boos was omdat zoon besloot om zich niet aan de afgesproken tijd te houden om thuis te zijn (sterker nog; dat hij besloot om helemaal niet thuis te komen), maar dat was natuurlijk niet waar het mij echt om ging. Ik was boos om de overtuiging daarachter; hij had gewoon maling aan mij! Ik had het idee dat ik niet belangrijk (genoeg) was voor hem. En dat deed ontzettend pijn! Ik was verontwaardigd! Ik voelde me letterlijk waardeloos. (We kunnen zelfs nog een laag dieper gaan en stellen dat dit mij zo’n pijn deed, omdat het mij terug deed denken aan het gedrag van mijn vader; de situatie triggerde een oude diepe pijn, waar het korstje weer even vanaf gekrabd werd. Daarnaast speelde de angst dat zoon volledig zou kunnen ontsporen een grote rol.)

We worden boos als we ons niet gezien of gehoord voelen. In welke situatie ook, met wie ook, het gaat altijd om de vraag: zie je mij eigenlijk wel? Kan ik jou eigenlijk wel iets schelen? Betekent wat ik zeg of doe iets voor je? Beteken ík iets voor je? Heb ik waarde voor je? Ben ik waardevol? Doe ik ertoe? Wij zijn altijd op zoek naar deze bevestiging. Zie je mij? Hoor je mij? Onder de schijnbare uiterlijke verschillen willen we in de kern allemaal hetzelfde, zijn we op zoek naar hetzelfde: erkenning.

Voor mijn zoon gold natuurlijk precies hetzelfde. Ook hij voelde zich niet gezien en gehoord in zijn behoefte op dat moment. En zo raakten we de verbinding even kwijt. We kwamen terecht in de emotionele fase en toen hij de volgende dag thuis kwam, volgde de escalatiefase. Het was hard tegen hard, wat er uiteindelijk in resulteerde dat ik zoon straf gaf en een schop onder zijn kont– maatregelen waar ik helemaal niet in geloof. Vervolgens uitte ik stevige kritiek naar mezelf, want dit had ik echt hélemaal verkeerd aangepakt. Ik notabene, de pubercoach… Al met al was ik dus ver weg geraakt van mijn eigen kern en mijn (zelf)compassie, weg bij de verbindende communicatie met mezelf en de ander. Ik besefte weer eens dat je boosheid direct botvieren helemaal niet oplucht.

Boosheid mag je wel voelen, maar je hoeft het niet meteen te uiten. Je boosheid onderdrukken is ook geen goed idee. Boosheid vertelt je namelijk iets over jouw grenzen en die kun je beter niet negeren. Wat je wel kan doen is het overbekende tot-tien-tellen; jezelf even afleiden, zodat je amygdala kan kalmeren – het breingedeelte dat emoties controleert. Even de tijd nemen om te observeren hoe je boosheid voelt in je lijf en welke gedachtes een rol spelen. Opmerken welke gedachte je woede voedt en vervolgens die gedachte eens om te draaien. Je betrekt, wanneer iemand je boos maakt, de reden altijd op jezelf; iemand anders probeert jou het leven zuur te maken. Maar wat als je jezelf nu eens uit die slachtofferrol haalt en de ander uit de daderrol? Niemand heeft namelijk de macht om jou kwaad te maken. Dat doe je zelf. Wat maakt dat die ander zich zo gedraagt, en met dat gedrag jouw woede aanwakkert? Door de rollen en gedachtes om te draaien, je oordeel te veranderen, naar een goede reden waarom datgene gebeurde dat je zo boos maakte, beseft je amygdala dat hij verkeerd zat – en geeft jou de controle weer terug.

Ik besloot om afstand te nemen. Letterlijk. Als de emoties te heftig zijn, is het een goed idee om een ander moment te kiezen om het er over te hebben. Samen met zoon zat ik een paar dagen in het ‘oog van de storm’, zodat ik in alle rust naar de situatie en mijn gedachtes en gevoelens daarover kon kijken. En hij natuurlijk ook. Daarnaast zocht ik hulp om helder te krijgen wat ik zelf (nog) niet kon zien. Ook omdat ik weet dat er hulp nodig is om uit de escalatiefase te komen. Zelf blijf je vaak in hetzelfde kringetje ronddraaien.

In eerste instantie schaamde ik mij zo voor mijn uitbarsting richting mijn zoon, dat ik mij wilde verstoppen, wilde doen alsof het niet gebeurd was. Maar toen bedacht ik mij dat de gevleugelde uitspraak ‘delen doet helen’ natuurlijk ook voor mij geldt. Ik koos dus twee personen (naast mijn man) uit, met wie ik dit in eerste instantie durfde te delen. En wat heilzaam was dat! Daarna durfde ik er ook iets over te vertellen tegen mensen die verder weg staan; zonder bang te zijn voor hun reactie of oordeel. Uiteraard ben ik ook opnieuw het gesprek met mijn zoon aangegaan. En hij met mij. We hebben onze verantwoordelijkheid genomen voor het behouden van het contact en onze communicatie door duidelijk te zijn. Ik kan misschien invoelen wat hij graag wil (ik ben namelijk ook puber geweest), hij kan natuurlijk niet ruiken wat ik wil of voel. Met een ontsnappingsroute (door het er niet meer over te hebben) zou ik mijn zoon, maar ook mezelf niet serieus hebben genomen.

Nu schrijf ik er uiteindelijk dit blog over. Zonder de heftige emoties te ervaren die er eerst waren. Ik kan weer zien dat de situatie geen probleem was, maar dat ik het als probleem ervoer. De vraag is altijd; hoe kom je eruit? Vaak is de enige manier eruit erdoorheen. Je kunt lastige onderwerpen wel proberen te omzeilen, maar eens moet je er toch over praten. Anders creëer je nieuwe problemen. Ik kan ten slotte weer zien dat mijn zoon niet vervelend of lastig is, maar hij doet soms dingen die ik vervelend of lastig vind. Hoe meer ik in een conflict het probleem en de personen uit elkaar kan houden, hoe minder emotioneel ik raak. Ruimte en afstand helpen om emoties te kalmeren en dingen van meer kanten te kunnen zien. Mijn zoon heeft mij geholpen om hierin te oefenen. Daarvoor ben ik hem dankbaar. En ondanks onze conflicten hou ik ontzettend veel van hem.